ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีที่ดีงามของไทยตั้งแต่สมัยโบราณ แต่เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป ประเพณีก็เปลี่ยนตาม วันลอยกระทงถูกกล่าวหาว่าเป็นวันเสียตัวของเยาวชน เป็นอย่างนั้นเพราะอะไร
ดร.ประเทศ ปัจจังคตา อาจารย์คณะวัฒนธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม จะมาให้ข้อคิดเห็นในประเด็นที่ว่า วันลอยกระทงคือวันเสียตัวของเยาวชน
ประวัติความเป็นมาของวันลอยกระทง
“วันลอยกระทงเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาตั้งแต่อดีตกาล ต้นกำเนิดคือศาสนาพราหมณ์ จุดประสงค์คือการบูชารอยพระพุทธบาทและบูชาพระแม่คงคาหรือสมมาน้ำ (สมมาเป็นภาษาอีสานที่แปลว่าขอขมา) ที่ในชีวิตหนึ่งเราใช้น้ำในการดำรงชีวิตและการขอขมา ที่ได้ทำอะไรไม่ดีหรือสกปรกลงในแม่น้ำ เขาก็จะใช้ประเพณีนี้ขอขมาลาโทษต่อเทพผู้รักษาน้ำ เพราะน้ำคือจุดกำเนิดของชีวิต สิ่งมีชีวิตจะอยู่รอดไม่ได้หากขาดน้ำ ด้วยเหตุนี้เองประเพณีนี้จึงเผยแพร่เข้ามาสู่ไทยเพราะไทยในอดีตก็ขึ้นชื่อว่าเป็นเมืองท่าเหมือนกันเลยต้องบูชาน้ำในสมัยอดีต และปรับเปลี่ยนตามชนชาติจนทำให้ลอยกระทงเป็นประเพณีของไทยที่งดงามและเป็นประเพณีที่สำคัญ ในประเทศไทยวันลอยกระทงถูกเล่าต่อกันมาในหลายๆตำนานเช่น ตำนานนางนพมาศหรือท้าวศรีจุฬาลักษณ์นี่ก็เป็นจุดกำเนิดของลอยกระทงของไทย ในอดีตเล่าว่านางนพมาศเป็นคนริเริ่มการลอยกระทงเพื่อบูชาน้ำ จึงทำให้ประเพณีลอยกระทงของประเทศไทยทำไมถึงมีนางนพมาศ และวันลอยกระทงไม่ใช่แค่ทำขึ้นเพื่อบูชาน้ำอย่างเดียว แต่คนไทยเชื่อว่าเป็นการลอยทุกข์ลอยโศกให้ผ่านพ้นไปกับการไหลไปของน้ำอีกด้วย”
มีความคิดเห็นอย่างไรกับคำกล่าวที่ว่าวันลอยกระทงคือวันเสียตัวของเยาวชน
“เป็นสิ่งที่พูดยากเพราะคำกล่าวประโยคนี้มันมีมานานมากแล้วตั้งแต่สมัยผมเรียนจนถึงปัจจุบันนี้ก็ยังมีอยู่ วันลอยกระทงเป็นวันเสียตัว ผมได้ยินแล้วก็ทำให้คิดว่า ลอยกระทงเป็นวันที่เยาวชนเสียตัวต้องเจาะจงแค่วันลอยกระทงแค่นั้นหรือ ผมว่าการเสียตัวของเยาวชนมันเป็นสิ่งที่ปกติไปแล้วนะในสมัยนี้ แต่ได้ยินแล้วก็รู้สึกไม่ดีเลยที่ประเพณีอันดีงามถูกกล่าวหาแบบนี้ สิ่งที่กล่าวมานั้นมันส่งผลเสียมากๆนะ ผู้ปกครองก็จะมองว่าประเพณีลอยกระทงเป็นวันเสียตัว อย่าให้ลูกหลานไปเที่ยวนะ คำพูดพวกนี้แหละคือสิ่งที่ปลูกฝังมา และนี่คือเหตุผลที่ว่าทำไมคนจึงมองว่าลอยกระทงเป็นวันเสียตัวเพราะถูกปลูกฝังแบบนั้น ฉะนั้นการเสียตัวในวันลอยกระทงไม่เกี่ยวกับประเพณีเลยมันอยู่ที่จิตสำนึกของคนมากกว่า”
เมื่อเกิดเหตุการณ์แบบนี้ขึ้นแล้วประเพณีลอยกระทงยังสำคัญต่อคนไทยอยู่หรือไม่
“สำคัญมาก เพราะเป็นวันที่เราจะได้แสดงถึงความเคารพบูชาต่อพระแม่คงคาและสมมาน้ำ เป็นวันที่จะแสดงให้ชนชาติอื่นเห็นถึงประเพณีที่งดงามของไทย และที่สำคัญประเพณีวันลอยกระทงยังสร้างประโยชน์ให้กับการกระตุ้นการท่องเที่ยวของชุมชนได้ดีอีกด้วยทำให้เกิดความสามัคคีต่อสังคมรวมถึงการสร้างรายได้ และเป็นโอกาสดีที่เราจะได้เผยแพร่วัฒนธรรมท้องถิ่นให้ชาวต่างชาติได้ชมกัน”
ควรปฏิบัติตัวอย่างไรให้เหมาะสมในวันลอยกระทงเพื่อเป็นการรักษาประเพณี
“อย่างแรกเลยที่ต้องทำคือการมีจิตสำนึกที่ดี เห็นคุณค่าของประเพณีที่บรรพบุรุษให้ความสำคัญ ที่เขาพยายามอนุรักษ์ไว้ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ประเพณีอาจจะเปลี่ยนแปลงไปตามยุคตามสมัยก็เข้าใจ แต่ควรทำให้เปลี่ยนไปพอดีพองามอย่าเอิกเกริกจนเกินไปรักษาธรรมเนียมเดิมไว้ด้วย เพราะนี่เป็นการแสดงถึงการสักกะบูชาพระคุณของน้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิต เพราะฉะนั้นจึงต้องทำด้วยความเหมาะสมและตั้งใจ ทำอะไรก็อย่าให้เกินขอบเขตปฏิบัติตนให้เหมาะสมกับความเป็นไทย รักษาประเพณีมีจิตสำนึกที่ดีในการสืบสานประเพณีนี้ต่อไป”
